Jean Le Rond d'Alembert (ur.
16 listopada
1717
w
Paryżu
, zm.
29 października
1783
w
Paryżu
) –
francuski
filozof
,
fizyk
i
matematyk
. Wybitny przedstawiciel epoki
oświecenia
.
Młodość i wykształcenie
D'Alembert był nieślubnym synem wpływowej pisarki i
kurtyzany
,
Claudine Guérin de Tencin
, prowadzącej też znany
salon literacki
w Paryżu i generała artylerii Louisa-Camusa Destouchesa (1668-1726). Po urodzeniu matka pozostawiła niemowlę na stopniach kościoła St. Jean-le-Rond (niedaleko katedry
Notre-Dame
). Oddany do sierocińca został wkrótce adoptowany przez żonę szklarza Madame Rousseau, w której domu przebywał do 1765 r. Destouches, który chciał, by jego ojcostwo pozostało oficjalnie nieznane, łożył jednak na wykształcenie syna, a przed śmiercią zapisał mu 1200
liwrów
(1200 dolarów amer. z 2007 r.)[1] rocznej
renty
.
D'Alembert uczęszczał najpierw do szkoły prywatnej; w wieku 12 lat pod wpływem rodziny ojca, wstąpił do prowadzonego przez
jansenistów
kolegium Czterech Narodów (znanego również jako "Collège Mazarin"), gdzie do 1735 r. studiował filozofię, prawo i sztukę. W późniejszym życiu kierował się regułami
kartezjańskiego
racjonalizmu
wpojonymi mu przez jansenistów. Choć janseniści nakłaniali młodzieńca do kariery duchownego, d'Alembert podjął studia prawnicze (uzyskując w 1738 tytuł
adwokata
), później medycynę.
Poglądy i działalność
Od
1754
członek, a od
1772
sekretarz Akademii Francuskiej. Współtwórca i współredaktor
Wielkiej encyklopedii francuskiej
, której założenia przedstawił we Wstępie do encyklopedii (
1751
, wydanie polskie
1954
). W
1757
wskutek represji politycznych zmuszony do rezygnacji z prac nad nią. Zwolennik
empiryzmu
, za pewną uważał
wiedzę
opartą na doświadczeniach zmysłowych, które, oczyszczone przez
umysł
z tego, co przypadkowe, tworzyć miały podstawę pojęć ogólnych i definicji - zasadniczego elementu rozumowania nauk.
Za główne zadanie myślenia i działalności naukowej uznał porównywanie faktów lub idei i poszukiwanie związków między nimi. Dokonał podziału nauk na historię, filozofię i sztuki piękne, upatrując ich dominant odpowiednio w pamięci, rozumie i wyobraźni. Filozofii przypisał funkcje metodologiczne. Jako pierwszy zwrócił uwagę na społeczne i biologiczne uwarunkowania ludzkich pojęć i sądów o świecie. Ostatecznie skłaniał się ku
sceptycyzmowi
, nawet
agnostycyzmowi
, zakładając niepoznawalność tzw. istoty rzeczy. Przyjmował istnienie
duszy
, która jako oddzielna substancja miała w człowieku kształtować
świadomość
niezależnie od
materii
. Za podstawę moralności uznał niezmienne zasady etyczne, właściwe z natury wszystkim ludziom, a z drugiej strony - właściwie pojęty interes osobisty i społeczny.
Zasłużony na polu fizyki i matematyki, zwłaszcza w dziedzinie mechaniki teoretycznej (
zasada d'Alemberta
) i równań różniczkowych (odkrył rachunek pochodnych cząstkowych). Zajmował się też estetyką i teorią
muzyki
(Éléments de la musique théorique et pratique (Elementy muzyki teoretycznej i praktycznej), 1752; Réflexions sur la musique en général et sur la musique française en particulier (Refleksje o muzyce, w szczególności o francuskiej) 1754. .
Niektóre prace
- Traité de dynamique (
1743
)
- Recherches sur différents points importants du système du monde (
1754
)
- L'essai sur les éléments de philosophie (
1759
)
- De la liberté en musique (
1759
)
- Opuscules mathématiques (
1761
).
Zobacz też
Linki zewnętrzne
Przypisy
Wystąpił problem z bazą danych.
Spróbuj ponownie poprzez naciśnięcie przycisku "Odśwież".
Przepraszamy za powstały problem.